Το ημερολόγιο μιας δασκάλας σε Τμήμα Υποδοχής

Αγαπητό ημερολόγιο,

Μια ακόμα μέρα πέρασε, τόσο ίδια και τόσο διαφορετική από τις άλλες. Πόσα δίδαξα και πόσα διδάχθηκα και σήμερα. Στον δεύτερο όροφο του σχολείου μου, στην πρώτη πόρτα δεξιά, στεγάζεται ένα ολότελα ξεχωριστό μικρό σχολείο, όπου ο δάσκαλος και η δασκάλα μαθαίνει από τις μαθήτριες και τους μαθητές κι εκείνοι από τον δάσκαλο. Πρόκειται για το Τμήμα Υποδοχής ή ΖΕΠ (Ζώνη Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας), όπως είναι ευρέως γνωστό.

Η τάξη μας είναι φωτεινή και ανακατωμένη. Κάθε χρόνο φιλοξενεί κάτι διαφορετικό, φέτος, όμως, την κυριεύσαμε εμείς. Στα περισσότερα σχολεία μαθαίνω ότι έτσι γίνεται. Τάξη για το Τμήμα Υποδοχής δεν υπάρχει και χρησιμοποιείται κάποια αίθουσα ξεχασμένη, που όποιος την αξιοποιούσε πέρυσι δεν την θέλει πια ή δεν είναι εκεί για να τη διεκδικήσει. Οι εκπαιδευτικοί ΖΕΠ, που στην πλειονότητα τους είναι αναπληρωτές κι αναπληρώτριες και αλλάζουν κάθε χρόνο σχολείο, αναζητούν από την πρώτη κιόλας μέρα χώρο για να μοιραστούν όσα περισσότερα μπορούν με τα παιδιά.

Όταν πια ο χώρος βρεθεί -αν βρεθεί- χρειάζεται να «ζεσταθεί» με τα χρώματα και τα συναισθήματα των παιδιών. Οι μαθητές και οι μαθήτριες που μπαίνουν σε αυτή την αίθουσα, όμως, είναι απ' όλες τις τάξεις, απ' όλες τις χώρες, απ' όλα τα κοινωνικά περιβάλλοντα. Οι τοίχοι γεμίζουν κάθε λογής χρώματα και κανόνες, αλλά κυρίως γεμίζουν ένα συνονθύλευμα λέξεων που ταιριάζουν σε κάθε ηλικία και σε κάθε επίπεδο γνώσεων. Δύσκολα θα καταλάβει κάποιος που δεν ξέρει, τι μπορείς να μάθεις εδώ.

Εδώ κάποιος/α μπορεί να μάθει την ελληνική γλώσσα. Εδώ μπορεί να μάθει την ελληνική κουλτούρα. Εδώ μπορεί να μάθει ότι είναι ευπρόσδεκτος/η και ίσος/η με όλους τους άλλους. Εδώ θα αποκτήσει τα εφόδια για να αποδείξει όλα τα παραπάνω.

Οι μαθητές και οι μαθήτριές μας στα Τμήματα Υποδοχής δεν είναι λιγότερο έξυπνοι ή λιγότεροι ικανοί από τους άλλους. Απλώς είναι -ή μελλοντικά θα γίνουν- δίγλωσσοι. Έχουν, δηλαδή, μια μητρική γλώσσα διαφορετική της ελληνικής, ενώ τα ελληνικά είναι η δεύτερη γλώσσα που μαθαίνουν. Εδώ μπορεί κανείς να συναντήσει τη λαϊκή διγλωσσία που υιοθετείται κυρίως από τους οικονομικούς μετανάστες και πρόκειται για μια αναγκαστική εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας για λόγους επιβίωσης. Αντίθετα, η ελίτ διγλωσσία αφορά την «αφρόκρεμα» των δίγλωσσων ομιλητών, η οποία αφορά την εκμάθηση μιας δεύτερης γλώσσας λόγω υψηλού μορφωτικού και κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου. Απρόσμενο, αλλά αληθινό, στα σχολεία μας μπορείς να συναντήσεις παιδιά που ανήκουν και στις δυο αυτές κατηγορίες.

Τα δίγλωσσα παιδιά δε διαφέρουν και τόσο από τα μονόγλωσσα. Όσο κι αν, κατά γενική ομολογία, πιστεύεται πως βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, καθώς η διαγλωσσική κατάστασή τους τους επιβαρύνει και τους δημιουργεί εμπόδια, πρέπει να διευκρινιστεί πως το γεγονός αυτό όχι απλώς δεν ισχύει, αλλά ίσως αποκρύπτει και μέρος της αλήθειας.

Κατά την πάροδο των χρόνων, η διγλωσσία έχει αντιμετωπιστεί με προκατάληψη και φόβο και η άποψη που έχει θεμελιωθεί είναι ότι ο άνθρωπος είναι «εκ φύσεως» μονόγλωσσος. Θεωρείται, λοιπόν, πως η εκμάθηση μιας επιπλέον γλώσσας θα επιβραδύνει την εκμάθηση άλλων μαθησιακών αντικειμένων, ενώ ο δίγλωσσος ομιλητής, θα προβεί σε σύγχυση των γλωσσών και θα στιγματιστεί στο μέλλον ως ανεπαρκής ομιλητής και αδύναμος μαθητής.

Πόση αλήθεια και πόσος μύθος κρύβεται σε αυτήν την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη;

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες μελέτες τείνουν προς την πλευρά του μύθου. Όχι μόνο τα δίγλωσσα παιδιά δεν υστερούν προς τα μονόγλωσσα, αλλά αναπτύσσουν από νωρίς την πολυπλοκότητα και την ευελιξία της σκέψης τους, μιας και κάθε αντικείμενο ή ιδέα έχουν τη δυνατότητα να το επεξεργαστούν μέσα από δύο ή και περισσότερες λέξεις και επομένως μπορούν να αναπτύξουν μεγαλύτερη ποικιλία συνειρμών. Μοιάζει λογικό, λοιπόν, τα δίγλωσσα άτομα είναι σε θέση να σκέφτονται πιο ευέλικτα και να εφευρίσκουν περισσότερες λύσεις σε ένα πρόβλημα από τα μονόγλωσσα.

Ας μην αμφισβητήσει κανείς, λοιπόν, την εξυπνάδα και τη διαύγεια αυτών των παιδιών όταν τα συναντήσει. Αν δε μιλάνε πολύ κι αν δεν παίρνουν πρωτοβουλίες, δεν είναι ούτε το μυαλό ούτε η αντίληψη που τους λείπει. Είναι οι ευκαιρίες και η αυτοπεποίθηση.

Πρόκειται για ευκαιρίες που δυστυχώς, εξαιτίας της έλλειψης βασικών γνώσεων της ελληνικής γλώσσας, συνήθως δεν γίνεται να έχουν μέσα στην «κανονική» τους τάξη. Έτσι, δεν έχουν τον τρόπο να δείξουν πόσο σπουδαία είναι, με αποτέλεσμα συχνά να το ξεχνούν και τα ίδια.

Στα Τμήματα Υποδοχής τα παιδιά αυτά αποκτούν τις ευκαιρίες που δικαιούνται. Διδάσκονται πράγματα προσαρμοσμένα στις ανάγκες και το επίπεδο τους. Μαθαίνουν μ' έναν τρόπο που τους ταιριάζει και κυρίως βρίσκονται σ' ένα μαθησιακό περιβάλλον στα μέτρα τους, όπου ο κόπος τους αναγνωρίζεται. Συνεπώς, δε φοβούνται να μιλήσουν, ενώ από ένα σημείο κι έπειτα δεν μπορείς καν να τα σταματήσεις από την επιθυμία να απαντήσουν σε ό,τι ρωτήσεις!

Αν τυχόν κάποτε έχετε την ευκαιρία να διδάξετε σ' ένα Τμήμα Υποδοχής, μη φοβηθείτε. Τολμήστε το αδύνατο ή ίσως και το παράτολμο και βοηθήστε αυτά τα παιδιά με όλη σας την ψυχή. Μην αισθανθείτε ότι ο κόπος σας είναι μάταιος και πως δεν μπορούν να μάθουν. Συγκεντρώστε την πιο ρομαντική σας διάθεση και πιστέψτε στα παιδιά σας, για να πιστέψουν κι αυτά με τη σειρά τους στον εαυτό τους. Είναι απίστευτο πόσα μπορούν να καταφέρουν με τη σωστή παρότρυνση. Είναι εντυπωσιακό πόσα μπορούν να κατακτήσουν, αν τους δείξετε τον τρόπο. Είναι αξιοθαύμαστο πόσο μπορεί να προσπαθήσουν, αν τους το αναγνωρίσετε.

Φέτος, έχω την ευκαιρία να διδάξω σε Τμήμα Υποδοχής. Νομίζω ότι κάθε μέρα επινοώ νέους τρόπους και καινούρια «κόλπα» για να κάνω το μάθημα μου προσιτό και κατανοητό στα παιδιά μου. Δεν ξέρω αν περισσότερο διδάσκω ή διδάσκομαι. Ξέρω, όμως, από την ευγνωμοσύνη και τη λάμψη στα μάτια των παιδιών μου, ότι ο κόπος μου δεν πάει χαμένος. Μαζί έχουμε καταφέρει πολλά, και αυτό καμία πανδημία δεν κατάφερε να το σταματήσει.

Με μεγάλα όνειρα και αγάπη,

Μια ακόμα δασκάλα ΖΕΠ

Συντάκτρια: Τίνα Νασοπούλου