- Ρηνέτα Κύρογλου
Τι είναι το μαθηματικό άγχος και η ενσυνειδητότητα;
Τι είναι το μαθηματικό άγχος;
Όταν μιλάμε για τα Μαθηματικά, το πιθανότερο είναι να νιώσουμε αποστροφή παρά νοσταλγία, καθώς μας έρχεται στο μυαλό εκείνη η άβολη στιγμή που ο δάσκαλος μάς σήκωσε στον πίνακα για να λύσουμε μια άσκηση, ενώ εμείς δεν καταλαβαίναμε καν ποια είναι η ερώτηση. Πόσες φορές έχουμε ακούσει από ενήλικες και παιδιά να λένε: «Δεν το ‘χω με τα Μαθηματικά», «Ποτέ δεν ήμουν καλός/ή στα Μαθηματικά», «Άμα έχει Μαθηματικά μη μου το πεις, δεν θα το καταλάβω». Πόσοι άνθρωποι δεν ακολούθησαν το επάγγελμα που πραγματικά ήθελαν εξαιτίας του ότι απαιτούσε γνώσεις Μαθηματικών; Και πόσοι μαθητές, φοιτητές ή ακόμα και επαγγελματίες αποφεύγουν ή νιώθουν ανήμποροι μπροστά σε εργασίες που περιλαμβάνουν Μαθηματικά;
Το άγχος για τα Μαθηματικά ξεκίνησε να μελετάται από τη δεκαετία του 1950 και ονομάστηκε αρχικά «Αγχος για τους Αριθμούς». Πρωτοπόρος των ερευνών για το μαθηματικό άγχος υπήρξε η Sheila Tobias, η οποία έδωσε για πρώτη φορά τον ορισμό του: «ο πανικός, η ανημποριά, η παράλυση και η νοητική αποδιοργάνωση που μπορεί να προκληθεί στους ανθρώπους όταν κληθούν να λύσουν ένα μαθηματικό πρόβλημα».
Θεωρία Ελλείμματος: η χαμηλή επίδοση στα Μαθηματικά οδηγεί στο άγχος για τα Μαθηματικά.
Μοντέλο Άγχους : το άγχος για τα Μαθηματικά οδηγεί σε χαμηλή επίδοση στα Μαθηματικά.
Θεωρία Αμοιβαιότητας: το άγχος για τα Μαθηματικά οδηγεί σε χαμηλή επίδοση στα Μαθηματικά και η χαμηλή επίδοση στα Μαθηματικά οδηγεί σε άγχος για τα Μαθηματικά.
Ακόμη μια θεωρία που μπορεί να μας διαφωτίσει σχετικά με την επίδοση στα Μαθηματικά είναι αυτή της Αυτόαποτελεσματικότητας ή Αξιοσύνης του ψυχολόγου Albert Bandura, καθώς εξηγεί πώς η εκτίμηση που κάνει το ίδιο το άτομο για τις δεξιότητές του το οδηγεί σε ανάλογες επιλογές.
Οι ερευνητές συγκλίνουν πως το άγχος για τα Μαθηματικά ξεκινά από τις πολύ μικρές τάξεις του σχολείου και αφορά ένα μεγάλος μέρος του πληθυσμού, παρόλο που οι περισσότεροι άνθρωποι το αγνοούν. Και το αγνοούν γιατί έχει κανονικοποιηθεί μέσα από έναν κύκλο αποδοχής από δασκάλους και γονείς που μπορεί και οι ίδιοι να το βιώνουν. Αυτός άλλωστε που έχει άγχος Μαθηματικών και δεν το αντιλαμβάνεται, είναι πολύ πιθανό πως το μεταδίδει ως γονέας ή δάσκαλος στους μαθητές.
Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη μαθηματικού άγχους είναι πολλοί, σύνθετοι και ακόμα δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς. Οι μέχρι τώρα έρευνες συντείνουν στο ότι η αλληλεπίδραση και η ποιότητα στην επικοινωνία των παιδιών με τους γονείς και τους δασκάλους παίζει πράγματι μεγάλο ρόλο στο ποια θα είναι η σχέση των παιδιών με τα Μαθηματικά μέσα στα χρόνια. Η γενικότερη συναισθηματική κατάσταση, η κατάσταση της λειτουργικής μνήμης και η κουλτούρα είναι επίσης στοιχεία που λαμβάνονται υπόψιν.
Ο Ashby μας λέει ότι η έλλειψη κατανόησης του σκοπού και της χρησιμότητας των Μαθηματικών τα πρώτα χρόνια του σχολείου μειώνει το κίνητρο για την μελέτη τους και μπορεί να αποτελέσει μια αρχή για το Μαθηματικό Άγχος.
Φυσικά, το κλασικό σύστημα εκπαίδευσης επιτείνει και συντηρεί το πρόβλημα, καθώς στηρίζεται στη φιλοσοφία της επίδοσης και της αξιολόγησης και όχι της διερεύνησης και της κριτικής σκέψης. Στη στατική νοοτροπία και όχι στη νοοτροπία ανάπτυξης, όπως συχνά λέμε.
Σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι το Μαθηματικό άγχος δεν θα πρέπει να συγχέεται με την Δυσαριθμία, η οποία είναι μαθησιακή δυσκολία και μπορεί να οφείλεται σε αναπτυξιακή διαταραχή. Το Μαθηματικό άγχος παρατηρείται πολλές φορές ως σύμπτωμα της Δυσαριθμίας.
Το Μαθηματικό άγχος αντιμετωπίζεται με τη σωστή διδασκαλία των Μαθηματικών, την σωστή επικοινωνία παιδιών - καθηγητών, καθώς και τη γενικότερη συναισθηματική ενδυνάμωση των παιδιών. Είναι, επίσης, πολύ σημαντικό να μπορούν οι εκπαιδευτικοί να διακρίνουν τα πρώτα σημάδια του στους μαθητές τους, από τις μικρές ακόμα τάξεις.
Τι είναι η ενσυνειδητότητα;
Μελέτες που γίνονται δείχνουν ολοένα και συχνότερα ότι η εξάσκηση της ενσυνειδητότητας (mindfulness) βοηθά στην ηρεμία του νου, τη συγκέντρωση και την αυτορρύθμιση, ενώ ενδυναμώνει και τη λειτουργική μνήμη. Συμβάλλει, επίσης, στην φλοιική σκλήρυνση του εγκεφάλου, βοηθώντας τον με αυτόν τον τρόπο να παραμένει υγιής και νέος. Αυτό οφείλεται στην νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου, δηλαδή την ικανότητά του να προσαρμόζεται σε νέα δεδομένα. Αποτελεί, με λίγα λόγια, ένα πολύτιμο εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά τόσο στη μάθηση όσο και στη συναισθηματική τους κατάσταση, στην αυτοπεποίθηση και την ψυχική τους ανθεκτικότητα. Φυσικά μπορεί να συνεισφέρει και σε περιπτώσεις άγχους.
Ας δώσουμε όμως έναν σύντομο και κατανοητό ορισμό για την ενσυνειδητότητα: Ενσυνειδητότητα είναι η βίωση του παρόντος.
Τόσο απλό! Αλλά και τόσο δύσκολο να το εφαρμόσουμε σε μια εποχή που οι ρυθμοί της ζωής είναι φρενήρεις, τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες. Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει ανάγκη πιο πολύ από ποτέ να εντάξει στη ζωή του τέτοιες πρακτικές σύνδεσης με τον κόσμο γύρω του, που θα του δώσουν μια ανάσα ηρεμίας μέσα στην καθημερινότητα. Ο καθένας πρέπει να βρει την πρακτική που του ταιριάζει και τον τρόπο που επιθυμεί να την εξασκεί.
Υπάρχουν πολλές τεχνικές για την εξάσκηση της ενσυνειδητότητας, μία από τις οποίες είναι ο διαλογισμός (καθοδηγούμενος και μη) και οι ασκήσεις αναπνοής. Ακόμα και το να συγκεντρωθούμε σε μια δραστηριότητα που κάνουμε αυτή τη στιγμή, παρατηρώντας το πώς νιώθουμε, τι βλέπουμε, πώς κινούμαστε, τι μυρίζουμε κλπ είναι μια άσκηση για τον εγκέφαλό μας.
Ένα από τα βασικά και πιο όμορφα εργαλεία που χρησιμοποιούμε ως δάσκαλοι ενσυνειδητότητας στις συνεδριές με παιδιά είναι οι καθοδηγούμενοι οραματισμοί, με τους οποίους καλούμε και καθοδηγούμε τα παιδιά να ταξιδέψουν με την φαντασία τους σε κόσμους φανταστικούς, όπου μπορούν να γευτούν, να μυρίσουν, να πετάξουν ή να δουν μαγικά πράγματα και να διδαχθούν ωραία μηνύματα για τη ζωή. Χρησιμοποιούμε επίσης χειροτεχνίες, ομαδικά παιχνίδια και ψυχοπαιδαγωγικές ασκήσεις.
Σε σχολεία του εξωτερικού έχουν ήδη αρχίσει να εφαρμόζονται προγράμματα ενσυνειδητότητας για τους μαθητές με πολύ θετικά αποτελέσματα. Ας ελπίσουμε πως και στη Ελλάδα, όλο και περισσότερα παιδιά, θα αποκτήσουν πρόσβαση σε ολιστικές πρακτικές και τρόπους διδασκαλίας στο μέλλον.
Συντάκτρια: Ρηνέτα Κύρογλου
Η Ρηνέτα Κύρογλου είναι εκπαιδευτικός Φυσικών Επιστημών με επιμόρφωση στο μαθηματικό άγχος και πιστοποίηση ShambalaKids® Mindfulness and Meditation Instructor και στη μοντεσσοριανή μέθοδο.
Θα τη βρείτε εδώ:
email: kyroglou.shambalakids@gmail.com
Fb: Μaths and Mindfulness