Πώς βιώνουν τα παιδιά την απώλεια;

Οι απώλειες στη ζωή μας δεν είναι σπάνιες. Αντιθέτως, μάλλον είναι αρκετά συχνές. Άλλες μικρότερες και άλλες μεγαλύτερες. Άλλες που γρήγορα ξεθυμαίνουν και άλλες που αφήνουν ίσως και για πάντα τα σημάδια τους. Οι τελευταίες είναι οι απώλειες αυτές ανθρώπων δικών μας. Η απώλεια μιας ανθρώπινης ζωής που έχει σημασία για μας είναι κάτι που μπορεί να μείνει μέσα μας για πάντα. Ακόμα κι αν απαλύνει η πληγή μας, ίσως να μην κλείσει ποτέ ολοκληρωτικά.

Κι αν ως ενήλικες έχουμε βιώσει μια απώλεια -ή και παραπάνω-, γνωρίζουμε πολύ καλά τι ακριβώς σημαίνει αυτό. Αν ένα παιδί, όμως, βιώσει μια απώλεια, τότε τι ακριβώς συμβαίνει; Τι σκέφτεται, πώς νιώθει, τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό;

Τα παιδιά στη βρεφική και πρώτη νηπιακή ηλικία, δηλαδή μέχρι 3 ετών, δεν μπορούν να αντιληφθούν την έννοια του θανάτου, αλλά μπορούν να αισθανθούν τη θλίψη και την απουσία. Την αισθάνονται μέσω της συμπεριφοράς των ενηλίκων και μπορεί να επηρεαστεί και η δική τους συμπεριφορά.

Μεγαλώνοντας, μέχρι την ηλικία των 6 ετών, μπορούν να αντιληφθούν περισσότερα πράγματα, καταλαβαίνουν τον αποχωρισμό, την απώλεια, αλλά δεν μπορούν ακόμα να κατανοήσουν πως πρόκειται για μια μόνιμη κατάσταση. Μπορεί να αλλάξει και πάλι η συμπεριφορά τους, να γίνουν πιο επιθετικά, να εκφράσουν τον φόβο τους.

Σε ακόμα μεγαλύτερες ηλικίες τα παιδιά μπορούν πλέον να κατανοήσουν πως η απώλεια χαρακτηρίζεται από μονιμότητα και ειδικά από την εφηβεία κι έπειτα κατανοούν πλήρως το νόημα του θανάτου. Οι έφηβοι ενδέχεται από τη μία να αναζητήσουν τη συμπαράσταση κοντινών τους ανθρώπων για να μοιραστούν τη θλίψη τους και από την άλλη να κρατήσουν μέσα τους τα συναισθήματά τους και να μην τα εκφράσουν. Οι αντιδράσεις τους μπορεί να περιλαμβάνουν θυμό, σχολική αποτυχία, απαισιοδοξία για το μέλλον.

Για να στηρίξουμε ένα παιδί σε μια απώλεια θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να είμαστε ειλικρινείς μαζί του, να το προετοιμάσουμε στο βαθμό που γίνεται, να το ενημερώσουμε.

Είναι σημαντικό να νιώσει ασφάλεια, ώστε να εκφράσει τα συναισθήματά του όποια κι αν είναι αυτά, τον φόβο, τη θλίψη, τον θυμό. Η απώλεια από μόνη της αρκεί για να διαταράξει την καθημερινότητα ενός παιδιού γι’ αυτό χρειάζεται να διατηρήσουμε όσο είναι εφικτό τη ρουτίνα τους, το πρωινό τους ξύπνημα, την προετοιμασία για το σχολείο, τα γεύματά τους. Και για όλα αυτά μπορούμε πάντοτε να συμβουλευόμαστε μία ή έναν ειδικό ψυχικής υγείας που θα καθοδηγήσει και εμάς, αλλά μπορεί να πραγματοποιήσει και κάποιες συναντήσεις με το παιδί εφόσον χρειαστεί.

Τα στάδια του πένθους που βιώνουμε οι ενήλικες είναι πιθανό να τα βιώσουν και τα παιδιά ειδικά των μεγαλύτερων ηλικιών. Πρώτα η άρνηση, μετά ο θυμός, η διαπραγμάτευση, η κατάθλιψη και τέλος η αποδοχή. Ίσως χρειαστεί χρόνος για να περάσουν απ’ όλα τα στάδια και να φτάσουν στο σημείο να αποδεχτούν αυτό που έχει συμβεί.

Η απώλεια όσο κι αν είναι μέρος της ζωής είναι κάτι που μπορεί να διαταράξει την καθημερινότητα των παιδιών για πολύ καιρό. Τα παιδιά χρειάζονται χρόνο και στήριξη όπως άλλωστε και οι μεγάλοι. Όποιο συναίσθημα κι αν νιώσουν είναι αποδεκτό και αυτή την αποδοχή πρέπει να τη νιώσουν πρώτα ώστε κι εκείνα να αποδεχτούν με τη σειρά τους την απουσία.

Συντάκτρια: Ουρανία Κάππου