Σεξιστικά πρότυπα σε κλασικές παιδικές ταινίες

Μια ταινία κινουμένων σχεδίων που απευθύνεται σε παιδιά δεν αποτελεί από μόνο του γεγονός που διαβεβαιώνει την ποιότητά της. Μα ακόμα κι αν σε γενικές γραμμές είναι ποιοτική, δε σημαίνει ότι είναι απολύτως κατάλληλη για να την παρακολουθήσουν παιδιά. Οι σκηνές βίας -σωματικής και λεκτικής- είναι σίγουρα ένα πολυσυζητημένο θέμα σχετικά με τις παιδικές ταινίες. Αλλά υπάρχουν και πολλά πέρα από αυτό.

Ο σεξισμός είναι ένα άλλο ζήτημα. Σεξισμός είναι η διάκριση με βάση το φύλο. Η συμπεριφορά που βασίζεται στην πεποίθηση πως το ένα από τα δύο φύλα είναι κατώτερο από το άλλο. Αναπαραγωγή στερεοτυπικών συμπεριφορών και αντιλήψεων που σχετίζονται με το φύλο.

Ας δούμε μερικά σεξιστικά πρότυπα που βρίσκουμε σε πολύ αγαπημένες -κατα τ’ άλλα- κλασικές παιδικές ταινίες.

1. Ο Γκαστόν στην «Πεντάμορφη και το Τέρας»

Ο Γκαστόν είναι ένας -μάλλον- άξεστος συγχωριανός της Μπελ, ο οποίος την πολιορκεί ερωτικά. Εκείνη, όμως, δε βρίσκει κάτι να τη γοητεύει σ’ αυτόν. Ο τρόπος που χρησιμοποιεί ο ίδιος για να την προσελκύσει είναι με την πρώτη ματιά καταπιεστικός, καθώς την κυνηγά σε όλο το χωριό μη αφήνοντάς τη σε ησυχία. Παράλληλα όλες οι υπόλοιπες κοπέλες του χωριού θα ήθελαν πολύ να είναι στη θέση της, γιατί όπως αφήνεται να εννοηθεί και ποια δε θα ήθελε κάποιον σαν κι αυτόν; Κάπως έτσι αναπαράγεται το στερεότυπο του «κακού παιδιού» που ασκεί γοητεία.

2. Οι θυσίες της Άριελ στη «Μικρή γοργόνα»

Η Άριελ επιθυμεί να γνωρίσει τον κόσμο των ανθρώπων κάτι το οποίο της απαγορεύει ο πατέρας της. Εκείνη ερωτεύεται έναν άνθρωπο και θυσιάζει τα πάντα προκειμένου να μπορέσει να τον πλησιάσει. Καταφεύγει σε μία μάγισσα -με καθόλου καλή φήμη- η οποία για να τη βοηθήσει να πάει στον κόσμο των ανθρώπων ζητά ως αντάλλαγμα τη φωνή της. Κι εκείνη δέχεται. Αλλάζει, λοιπόν τη φύση της, καθώς γίνεται άνθρωπος από γοργόνα και χάνει τη φωνή της. Αυτό άραγε δίνει το μήνυμα πως μια κοπέλα είναι τόσο καταπιεσμένη στην οικογένειά της και για να γίνει πραγματικά ευτυχισμένη θα πρέπει να αλλάξει τον ίδιο της τον εαυτό;

3. Ένας «καλός» γάμος στην «Σταχτοπούτα»

Η Σταχτοπούτα ζει μια ζωή γεμάτη στερήσεις και υποδούλωση μέσα στο ίδιο της το σπίτι. Δε βγαίνει από αυτή την κατάσταση παρά μόνο όταν παντρεύεται τον πρίγκιπα και γίνεται κι εκείνη πριγκίπισσα. Εδώ βλέπουμε το πρότυπο του «καλού» γάμου -εννοώντας του πλούσιου- που γλιτώνει μια κοπέλα από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει σαν εκείνη να είναι ένα άβουλο πλάσμα που υπομένει τα πάντα και μπορεί μόνο από ενέργειες άλλων να γίνει τελικά ευτυχισμένη -καθώς τη βοηθά η μαγεία να γνωρίσει τελικά τον πρίγκιπα.

Φυσικά τα σεξιστικά αυτά πρότυπα δεν ακυρώνουν ολόκληρη την ταινία. Υπάρχουν άλλα ζητήματα στα οποία μπορούμε -και πρέπει- να σταθούμε.

Αντιλαμβάνεστε πως για να γίνει αυτό ο ρόλος των γονέων είναι καταλυτικός. Η συζήτηση μετά από κάθε ταινία είναι απαραίτητη εάν θέλουμε τα παιδιά να λάβουν τα σωστά μηνύματα.

Για την «Πεντάμορφη και το Τέρας» μπορούμε να σταθούμε στην αντίδραση της Μπελ στις πιέσεις του Γκαστόν. Αποδοκιμάζει την ενοχλητική του συμπεριφορά και μένει σταθερή στις δικές της επιθυμίες. Για τη «Μικρή Γοργόνα» μπορούμε να τονίσουμε την έντονη επιθυμία της Άριελ και την προσπάθεια να την εκπληρώσει, πηγαίνοντας ακόμα και στη μάγισσα Ούρσουλα που όλοι αποφεύγουν και φοβούνται. Για τη «Σταχτοπούτα» είναι σημαντικό να αναδείξουμε στα παιδιά πως κανείς δεν έχει δικαίωμα να μας φέρεται υποτιμητικά και δε χρειάζεται να περιμένουμε κανέναν «πρίγκιπα» για να αντιδράσουμε.

Συντάκτρια: Ουρανία Κάππου